logo

장벽 퍼텐셜에 대한 슈뢰딩거 방정식의 풀이 📂양자역학

장벽 퍼텐셜에 대한 슈뢰딩거 방정식의 풀이

개요

5D622FF81.jpg

퍼텐셜이 위 그림과 같이 벽 모양일 때 입자가 어떻게 운동하는지 알아보자. 퍼텐셜 UU

U(x)={0x<aU0a<x<a0a<x U(x) = \begin{cases} 0 & x<-a \\ U_{0} & -a < x <a \\ 0 &a<x \end{cases}

퍼텐셜이 U(x)U(x)일 때의 시간에 무관한 슈뢰딩거 방정식은

d2u(x)dx2+2m2[EU(x)]u(x)=0 \dfrac{d^2 u(x)}{dx^2}+\frac{2m}{\hbar ^2} \Big[ E-U(x) \Big]u(x)=0

풀이1

E<0E<0

에너지가 퍼텐셜보다 작으면 해가 존재하지 않으므로 고려할 필요 없다.

0<E<U00 < E < U_{0}

Part 2-1. x<ax<-a 이 영역에서 시간에 무관한 슈뢰딩거 방정식은

d2udx2+2m2Eu=0 \dfrac{d^2 u}{dx^2}+\frac{2m}{\hbar^2}Eu=0

2m2E\frac{2m}{\hbar^2}E가 양수이므로 k2k^2으로 치환하면

d2udx2+k2u=0 \dfrac{d^2 u}{dx^2}+k^2u=0

방정식을 풀면 그 해는

u1(x)=A+eikx+Aeikx u_{1}(x)=A_{+}e^{ikx} + A_{-}e^{-ikx}

이때 A+A_{+}, AA_{-}는 상수이다.

  • Part 2-2. a<x<a-a<x<a

    이 영역에서 시간에 무관한 슈뢰딩거 방정식은

    d2udx2+2m2(EU0)u=0 \dfrac{d^2 u}{dx^2}+\frac{2m}{\hbar^2}(E-U_{0})u=0

    EU0<0E-U_{0}<0이므로 2m2(EU0)=κ2\frac{2m}{\hbar^2}(E-U_{0})=-\kappa ^2으로 치환하면

    d2udx2κ2u=0 \dfrac{d^2 u}{dx^2}-\kappa^2 u=0

    이때 κ\kappa는 그리스어 ‘카파’이다. kk(케이)와는 다른 문자이다. 방정식을 풀면

    u2(x)=B+eκx+Beκx u_{2}(x) = B_{+}e^{\kappa x}+B_{-}e^{-\kappa x}

    이때 B+B_{+}, BB_{-}는 상수이다.

  • Part 2-3. a<xa<x

    이 영역에서 시간에 무관한 슈뢰딩거 방정식은

    d2udx2+2m2Eu=0 \dfrac{d^2 u}{dx^2}+\frac{2m}{\hbar^2}Eu=0

    Part 2-1. 에서 2m2E=k2\frac{2m}{\hbar^2}E=k^2로 치환했으므로

    d2udx2+k2u=0 \dfrac{d^2 u}{dx^2}+k^2u=0

    위의 미분 방정식을 풀면

    u3(x)=C+eikx+Ceikx u_{3}(x)=C_{+}e^{ikx} + C_{-}e^{-ikx}

    이때 해당 영역에서는 반사파가 없으므로 C=0C_{-}=0이다.

  • Part 2-4. 경계조건

    파동함수는 매끄럽게 생겼다고 가정하므로 x=ax=-a, x=ax=a에서 연속이고 파동함수의 미분(기울기)도 x=ax=-a, x=ax=a에서 연속이다. 따라서

    {u1(a)=u2(a)u2(a)=u3(a)    {A+eika+Aeika=B+eκa+Beκa(1)B+eκa+Beκa=C+eika+0eika (2) \begin{cases}u_{1}(-a)=u_{2}(-a) \\ u_{2}(a)=u_{3}(a) \end{cases} \quad \implies \begin{cases} A_{+}e^{-ika}+A_{-}e^{ika} = B_{+}e^{-\kappa a}+B_{-}e^{\kappa a} \quad \cdots (1) \\ B_{+}e^{\kappa a}+B_{-}e^{-\kappa a} = C_{+}e^{ika}+0 \cdot e^{-ika} \ \quad \cdots (2) \end{cases}

    {u1(a)=u2(a)u2(a)=u3(a)    {ikA+eikaikAeika=κB+eκaκBeκa(3)κB+eκaκBeκa=ikC+eika+0ikeika(4) \begin{cases}u_{1}^{\prime}(-a)=u_{2}^{\prime}(-a) \\ u_{2}^{\prime}(a)=u_{3}^{\prime}(a) \end{cases} \quad \implies \begin{cases} ikA_{+}e^{-ika}-ikA_{-}e^{ika} = \kappa B_{+}e^{-\kappa a}-\kappa B_{-}e^{\kappa a} \quad \cdots (3) \\ \kappa B_{+}e^{\kappa a}-\kappa B_{-}e^{-\kappa a} = ik C_{+}e^{ika}+0 \cdot ik e^{-ika} \quad \cdots (4) \end{cases}

    (1)(1), (3)(3)을 행렬로 나타내면

    (eikaeikaikeikaikeika)(A+A)=(eκaeκaκeκaκeκa)(B+B)(5) \begin{pmatrix} e^{-ika} & e^{ika} \\ ike^{-ika} & -ike^{ika} \end{pmatrix} \begin{pmatrix} A_{+} \\ A_{-} \end{pmatrix} = \begin{pmatrix} e^{-\kappa a} & e^{\kappa a} \\ \kappa e^{-\kappa a} & -\kappa e^{\kappa a} \end{pmatrix} \begin{pmatrix} B_{+} \\ B_{-} \end{pmatrix}\quad \cdots (5)

    (2)(2), (4)(4)를 행렬로 나타내면

    (eκaeκaκeκaκeκa)(B+B)=(eikaeikaikeikaikeika)(C+0)(6) \begin{pmatrix} e^{\kappa a} & e^{-\kappa a} \\ \kappa e^{\kappa a} & -\kappa e^{-\kappa a} \end{pmatrix} \begin{pmatrix} B_{+} \\ B_{-} \end{pmatrix} = \begin{pmatrix} e^{ik a} & e^{-ik a} \\ ik e^{ik a} & -ik e^{-ika } \end{pmatrix} \begin{pmatrix} C_{+} \\ 0 \end{pmatrix}\quad \cdots (6)

    우리는 퍼텐셜 장벽에 의해 반사된 파동과 장벽을 투과한 파동에 대해서 관심이 있으므로 A+A_{+}, AA_{-}, C+C_{+}를 구해야한다.

    (B+B)\begin{pmatrix} B_{+}\\ B_{-}\end{pmatrix}를 소거해서 (5)(5), (6)(6)을 합쳐주려고 한다. (5)(5)의 제일 왼쪽 행렬을 A\mathbb{A}, (6)(6)의 제일 왼쪽 행렬을 B\mathbb{B}라고 하자. 그러면 두 식은 간단하게 아래와 같이 표현된다.

    (A+A)=A1(eκaeκaκeκaκeκa)(B+B)(7) \begin{pmatrix} A_{+} \\ A_{-} \end{pmatrix} =\mathbb{A}^{-1} \begin{pmatrix} e^{-\kappa a} & e^{\kappa a} \\ \kappa e^{-\kappa a} & -\kappa e^{\kappa a} \end{pmatrix} \begin{pmatrix} B_{+} \\ B_{-} \end{pmatrix} \quad \cdots (7)

    (B+B)=B1(eikaeikaikeikaikeika)(C+0)(8) \begin{pmatrix} B_{+} \\ B_{-} \end{pmatrix} =\mathbb{B}^{-1} \begin{pmatrix} e^{ik a} & e^{-ik a} \\ ik e^{ik a} & -ik e^{-ika } \end{pmatrix} \begin{pmatrix} C_{+} \\ 0 \end{pmatrix}\quad \cdots (8)

    이제 (8)(8)(7)(7)에 대입하면

    (A+A)=A1(eκaeκaκeκaκeκa)B1(eikaeikaikeikaikeika)(C+0)(9) \begin{pmatrix} A_{+} \\ A_{-} \end{pmatrix} =\mathbb{A}^{-1} \begin{pmatrix} e^{-\kappa a} & e^{\kappa a} \\ \kappa e^{-\kappa a} & -\kappa e^{\kappa a} \end{pmatrix} \mathbb{B}^{-1} \begin{pmatrix} e^{ik a} & e^{-ik a} \\ ik e^{ik a} & -ik e^{-ika } \end{pmatrix} \begin{pmatrix} C_{+} \\ 0 \end{pmatrix} \quad \cdots (9)

    이제 A1\mathbb{A}^{-1}, B1\mathbb{B}^{-1}를 구하고 행렬의 곱을 계산해주면 각 계수를 구할 수 있다. 계산 과정은 부록Q-1을 참고하자. 열심히 계산하면 아래의 결과를 얻는다.

    AA+=iξsinh(2κa)ei2kacosh(2κa)+iηsinh(2κa) \dfrac{A_{-}}{A_{+}} = \frac{-i \xi \sinh (2\kappa a)e^{-i2ka} } {\cosh (2\kappa a) + i\eta \sinh (2\kappa a)}

    C+A+=ei2kacosh(2κa)+iηsinh(2κa) \dfrac{C_{+}}{A_{+}}=\frac{e^{-i2ka} }{\cosh (2\kappa a) +i \eta \sinh (2\kappa a)}

    이때 κkkκ=2η\frac{\kappa}{k} -\frac{k}{\kappa}=2\eta, κk+kκ=2ξ\frac{\kappa}{k} + \frac{k}{\kappa}=2\xi이다.

  • Part 2-5. 반사율투과율

    입사파, 반사파, 투과파는 각각

    uinc=A+eikx,uref=Aeikx,utrans=C+eikx u_{inc}=A_{+}e^{ikx},\quad u_{ref}=A_{-}e^{-ikx},\quad u_{trans}=C_{+}e^{ikx}

    반사율과 투과율을 계산하기 위해 입사파, 반사파, 투과파의 확률 흐름을 구해보면

    jinc=kmA+2,jref=kmA2,jtrnas=kmC+2 j_{inc}=\frac{\hbar k}{m}|A_{+}|^2,\quad j_{ref}=\frac{\hbar k}{m}|A_{-}|^2,\quad j_{trnas}=\frac{\hbar k}{m}|C_{+}|^2

    따라서 반사율, 투과율은

    R=jrefjinc=AA+2=ξ2sinh2(2κa)cosh2(2κa)+η2sinh2(2κa) R=\left| \frac{j_{ref}}{j_{inc}}\right|=\left| \frac{A_{-}} {A_{+}} \right|^2= \frac{ \xi^2 \sinh ^2 (2\kappa a) } {\cosh^2 (2\kappa a) + \eta^2 \sinh ^2 (2\kappa a) }

    T=jtrnasjinc=C+A+2=1cosh2(2κa)+η2sinh2(2κa) T=\left| \frac{ j_{trnas} }{j_{inc}}\right|=\left| \frac{ C_{+} }{A_{+}} \right|^2=\frac{1}{\cosh^2 (2\kappa a) + \eta^2 \sinh^2 (2\kappa a)}

U0<EU_{0} < E

그림을 살펴보면 Part 2-2. 부분을 제외한 나머지 결과는 2. 0<E<U00 < E < U_{0} 와 같다는 것을 알 수 있다. 따라서 위에서 얻은 결과를 이용하면

  • Part 3-1. x<ax<-a

    u1(x)=A+eikx+Aeikx u_{1}(x)=A_{+}e^{ikx} + A_{-}e^{-ikx}

  • Part 3-2. a<x<a-a< x< a

    d2udx2+2m2(EU0)u=0 \dfrac{d^2 u}{dx^2}+\frac{2m}{\hbar^2}(E-U_{0})u=0

    이때 EU0>0E-U_{0} >0이므로 2m2(EU0)=κ2\frac{2m}{\hbar^2}(E-U_{0})=\kappa ^2으로 치환하면$

    d2udx2+κ2u=0 \dfrac{d^2 u}{dx^2}+\kappa^2 u=0

    이를 풀면

    u2(x)=B+eiκx+Beiκx u_{2}(x)=B_{+}e^{i\kappa x} + B_{-}e^{-i\kappa x}

  • Part 3-3. a<xa<x

    u3(x)=C+eikx+Ceikx u_{3}(x)=C_{+}e^{ikx} + C_{-}e^{-ikx}

  • Part 3-4. 경계조건

    2와 비교했을 때 차이는 u2(x)u_2(x)에서 κ\kappaiκi\kappa로 바뀐 것 밖에 없으므로 2 결과에서 κ\kappaiκi\kappa로 바꾸면 된다.

    sinh(2κa)    sinh(i2κa)=ei2κaei2κa2=isin(2κa) \sinh (2\kappa a) \implies \sinh(i2\kappa a)=\frac{e^{i2\kappa a}-e^{-i2\kappa a}}{2}=i\sin (2\kappa a)

    cosh(2κa)    cosh(i2κa)=ei2κa+ei2κa2=cos(2κa) \cosh (2\kappa a) \implies \cosh(i2\kappa a)=\frac{e^{i2\kappa a}+e^{-i2\kappa a}}{2}=\cos (2\kappa a)

    ξ=12(κk+kκ)    12(iκk+kiκ)=i2(κkkκ)=iη \xi=\frac{1}{2}\left( \frac{\kappa}{k} +\frac{k}{\kappa} \right) \implies \frac{1}{2}\left( \frac{i\kappa}{k} +\frac{k}{i\kappa} \right)=\frac{i}{2}\left( \frac{\kappa}{k} -\frac{k}{\kappa} \right)=i\eta

    η12(κkkκ)    i2(κk+kκ)=iξ \eta \frac{1}{2}\left( \frac{\kappa}{k} - \frac{k}{\kappa} \right) \implies \frac{i}{2}\left( \frac{\kappa}{k} + \frac{k}{\kappa} \right)=i\xi

    따라서

    AA+=i(iη)isin(2κa)ei2kacos(2κa)+i(iξ)isin(2κa)=iηsin(2κa)ei2kacos(2κa)iξsin(2κa) \begin{align*} \dfrac{A_{-}}{A_{+}} &= \frac{-i (i \eta) i\sin (2\kappa a)e^{-i2ka} } {\cos (2\kappa a) + i(i\xi) i \sin (2\kappa a)} \\ &= \frac{i \eta \sin (2\kappa a)e^{-i2ka} } {\cos (2\kappa a) -i \xi \sin (2\kappa a)} \end{align*}

    C+A+=ei2kacos(2κa)+i(iξ)isin(2κa)=ei2kacos(2κa)iξsin(2κa) \begin{align*} \dfrac{C_{+}}{A_{+}} &= \frac{ e^{-i2ka} } {\cos (2\kappa a) + i(i\xi) i \sin (2\kappa a)} \\ &= \frac{ e^{-i2ka} } {\cos (2\kappa a) - i\xi \sin (2\kappa a)} \end{align*}

  • Part 3-5. 반사율투과율

    반사율, 투과율은

    R=jrefjinc=AA+2=η2sin2(2κa)cos2(2κa)+ξ2sin2(2κa) R=\left| \frac{j_{ref}}{j_{inc}}\right|=\left| \frac{A_{-}} {A_{+}} \right|^2= \frac{ \eta ^2 \sin ^2 (2\kappa a) } {\cos^2 (2\kappa a) + \xi^2 \sin ^2 (2\kappa a) }

    T=jtrnasjinc=C+A+2=1cos2(2κa)+ξ2sin2(2κa) T=\left| \frac{ j_{trnas} }{j_{inc}}\right|=\left| \frac{ C_{+} }{A_{+}} \right|^2=\frac{1}{\cos^2 (2\kappa a) + \xi^2 \sin^2 (2\kappa a)}

    반사율의 분모에 사인함수가 있기 때문에 반주기마다 반사율은 00이 된다. 다시 말해 2κa=nπ2\kappa a=n\pi가 만족될 때 마다 R=0R=0, T=1T=1이 되어 반사는 일어나지 않고 오로지 투과만 일어난다. 2m2(EU0)=κ2\frac{2m}{\hbar^2}(E-U_{0})=\kappa ^2로 치환했었으므로 반사가 일어나지 않는 에너지를 구해보면

    22m2(Eu0)a=nπ 2 \sqrt{ \frac{2m}{\hbar ^2}(E-u_{0})} a=n\pi

        8m2(EU0)a2=n2π2 \implies \frac{8m}{\hbar ^2} (E-U_{0}) a^2 =n^2\pi^2

        E=n2π228ma2+U0 \implies E=\frac{n^2 \pi^2 \hbar ^2}{8ma^{2}_{}}+U_{0}


  1. Stephen Gasiorowicz, 양자물리학(Quantum Physics, 서강대학교 물리학과 공역) (3rd Edition, 2005), p84-89 ↩︎