logo

다가함수의 이상적분 📂복소해석

다가함수의 이상적분

빌드업 1

다가함수를 적분할 때의 가장 큰 문제점은 경로를 지나면서 분기선을 만나면 함수값이 원치 않게 바뀐다는 것이다. 이러한 함수를 적분할 땐 이제까지 해왔던 것과 마찬가지로 경로 자체가 분기선을 우회하도록 하는 트릭을 사용한다.

20210725_152220.png.png

대표적인 다가함수인 로그 log\log 를 생각해보면, 음의 실수축이 분기선이고 원점이 분기점이므로 위와 같은 경로를 생각해볼 수 있다. 그러면 Rr0 R \to \infty \\ r \to 0 이면서 L1L_{1}L2L_{2} 이 음의 실수축으로 가까워질 때 복소평면 전체에서 유수정리를 사용할 수 있게 된다. 언뜻 들으면 정말 그래도 되는가 싶을 정도로 강력한 아이디어이니만큼 이제까지 배워온 모든 방법들이 총동원된다.

예제 1

예제로써 0Logxx2+a2dx\displaystyle \int_{0}^{ \infty } {{\text{Log} x} \over {x^2 + a^2}} dx 의 값을 구해보자.

풀이

적분경로 C\mathscr{C} 를 아래 그림과 같이 두자.

20180105\_175741.png

그러면 피적분 함수 f(z):=logzz2+a2\displaystyle f(z) := {{\log z } \over {z^2 + a^2}} 에 대해 Cf(z)dz=Γf(z)dz+L0f(z)dz+γf(z)dz+rRf(x)dx \int_{\mathscr{C}} f(z) dz = {\color{red} \int_{\Gamma} f(z) dz } + \int_{L_{0}} f(z) dz + \color{blue} { \int_{\gamma} f(z) dz } + \int_{r}^{R} f(x) dx L0L_{0} 상에서 z=ρeiθz = \rho e^{ i \theta } 로 치환하면 Cf(z)dz=Rr(Logρ+iθ)eiθρ2e2iθ+a2dρ+Γf(z)dz+γf(z)dz+rRLogxx2+a2dx \int_{\mathscr{C}} f(z) dz = \int_{ R }^{r} { {(\text{Log} \rho + i \theta ) e^{i \theta } } \over {\rho^2 e^{2 i \theta } +a^2} } d \rho + {\color{red} \int_{\Gamma} f(z) dz } + \color{blue} { \int_{\gamma} f(z) dz } + \int_{r}^{R} {{\text{Log} x } \over {x^2 + a^2}} dx 이제 θ\thetaπ\pi 에 가까워질 수록 L0L_{0} 가 음의 실수축으로 가까워지므로, θπ\theta \to \pi 를 취하면 Cf(z)dz=Rr(Logρ+iπ)ρ2+a2dρ+Γf(z)dz+γf(z)dz+rRLogxx2+a2dx \int_{\mathscr{C}} f(z) dz = \int_{ R }^{r} { { -( \text{Log} \rho + i \pi ) } \over {\rho^2 +a^2} } d \rho + {\color{red} \int_{\Gamma} f(z) dz } + \color{blue} { \int_{\gamma} f(z) dz } + \int_{r}^{R} {{\text{Log} x } \over {x^2 + a^2}} dx

발산하는 반원 상의 복소경로적분: 함수 ff 가 반지름이 RR 이고 중심이 00 인 반원 Γ \Gamma 상에서 연속이고 limzzf(z)=0\displaystyle \lim_{z \to \infty } z f(z) = 0 이라고 하면 limRΓf(z)dz=0\lim_{R \to \infty} \int_{\Gamma} f(z) dz = 0

한편 limzzf(z)=limz01zf(1/z)=limz0Logz1/z+a2z=limz0za2z21=0 \lim_{z \to \infty} z f(z) = \lim_{z \to 0} {{1} \over {z}} f(1/z) = \lim_{z \to 0} {{- \text{Log} z } \over { 1/z + a^2 z }} = \lim_{z \to 0} {{ - z } \over {a^2 z^2 -1 }} = 0 이므로 limRΓf(z)dz=0 \lim_{R \to \infty} {\color{red} \int_{\Gamma} f(z) dz } = 0

수축하는 반원 상의 복소경로 적분: 함수 ff 가 반지름이 rr 이고 중심이 00 인 반원 γ \gamma 상에서 연속이고 limz0zf(z)=0\displaystyle \lim_{z \to 0 } z f(z) = 0 이라고 하면 limr0γf(z)dz=0\lim_{r \to 0} \int_{\gamma} f(z) dz = 0

그리고 limz0zf(z)=limz0Logzz+a2/z=limz01/z1a2/z2=0 \lim_{z \to 0} z f(z) = \lim_{z \to 0} {{ \text{Log} z } \over { z + a^2 / z }} = \lim_{z \to 0} {{ 1 / z } \over { 1 - a^2 / z^2 }} = 0 이므로

limr0γf(z)dz=0 \lim_{r \to 0 } \color{blue} { \int_{\gamma} f(z) dz } = 0 따라서 r0r \to 0RR \to \infty 을 취하면 Cf(z)dz=0(Logρ+iπ)ρ2+a2dρ+0Logxx2+a2dx=0Logρρ2+a2dρ+0iπρ2+a2dρ+0Logxx2+a2dx=20Logxx2+a2dx+i0πρ2+a2dρ \begin{align*} \int_{\mathscr{C}} f(z) dz =& \int_{ \infty }^{0} { { -( \text{Log} \rho + i \pi ) } \over {\rho^2 +a^2} } d \rho + \int_{0}^{\infty} {{\text{Log} x } \over {x^2 + a^2}} dx \\ =& \int_{ 0}^{ \infty } { { \text{Log} \rho } \over {\rho^2 +a^2} } d \rho + \int_{ 0}^{ \infty } { { i \pi } \over {\rho^2 +a^2} } d \rho + \int_{0}^{\infty} {{\text{Log} x } \over {x^2 + a^2}} dx \\ =& 2 \int_{0}^{\infty} {{\text{Log} x } \over {x^2 + a^2}} dx + i \int_{ 0}^{ \infty } { { \pi } \over {\rho^2 +a^2} } d \rho \end{align*}

유수 정리: 해석적인 함수 f:ACCf: A \subset \mathbb{C} \to \mathbb{C} 가 단순폐경로 C\mathscr{C} 내부의 유한한 특이점 z1,z2,,zmz_{1} , z_{2} , \cdots , z_{m} 를 가진다고 하자. 그러면 Cf(z)dz=2πik=1mReszkf(z)\int_{\mathscr{C}} f(z) dz = 2 \pi i \sum_{k=1}^{m} \text{Res}_{z_{k}} f(z)

유수 정리에 의해 Cf(z)dz=2πiResaif(z)=2πiLogai2ai=πLoga+iπ2a=πLogaa+iπ22a \int_{\mathscr{C}} f(z) dz = 2 \pi i \text{Res}_{a i} f(z) = 2 \pi i {{\text{Log} a i } \over {2 a i}} = \pi {{\text{Log} a + i {{\pi} \over {2}} } \over {a}} = {{ \pi \text{Log} a } \over {a}} + { i {{\pi^2} \over {2a} }} 정리하면 20Logxx2+a2dx+i0πρ2+a2dρ=πLogaa+iπ22a 2 \int_{0}^{\infty} {{\text{Log} x } \over {x^2 + a^2}} dx + i \int_{ 0}^{ \infty } { { \pi } \over {\rho^2 +a^2} } d \rho = {{ \pi \text{Log} a } \over {a}} + { i {{\pi^2} \over {2a} }} 위 등식에서 실수부만 취하면 0Logxx2+a2dx=πLoga2a \int_{0}^{\infty} {{\text{Log} x } \over {x^2 + a^2}} dx = {{ \pi \text{Log} a } \over {2a}}


  1. Osborne (1999). Complex variables and their applications: p176. ↩︎ ↩︎