logo

행렬의 직합 📂행렬대수

행렬의 직합

정의1

행렬 BMm×nB \in M_{m\times n}, CMp×qC \in M_{p\times q}직합direct sum을 다음과 같은 (m+p)×(n+q)(m+p) \times (n+q) 행렬 AA로 정의하고, BCB \oplus C라 표기한다.

A=BC:=[b11b1n00bm1bmn0000c11c1q00cp1cpq] A = B \oplus C := \begin{bmatrix} b_{11} & \cdots & b_{1n} & 0 & \cdots & 0 \\ \vdots & \ddots & \vdots & \vdots & \ddots & \vdots \\ b_{m1} & \cdots & b_{mn} & 0 & \cdots & 0 \\ 0 & \cdots & 0 & c_{11} & \cdots & c_{1q} \\ \vdots & \ddots & \vdots & \vdots & \ddots & \vdots \\ 0 & \cdots & 0 & c_{p1} & \cdots & c_{pq} \\ \end{bmatrix}

Aij:={[B]ijfor 1im, 1jn[C](im),(jn)for m+1ip+m, n+1jq+n0otherwise A_{ij} := \begin{cases} [B]_{ij} & \text{for } 1\le i \le m,\ 1\le j \le n \\ [C]_{(i-m),(j-n)} & \text{for } m+1\le i \le p+m,\ n+1\le j \le q+n \\ 0 & \text{otherwise} \end{cases}

블록행렬 꼴로 나타내면,

A=[BOmqOpnC] A = \begin{bmatrix} B & O_{mq} \\ O_{pn} & C \end{bmatrix}

이때 OO영행렬이다.

일반화

행렬 B1,B2,,BkB_{1}, B_{2}, \dots, B_{k}직합을 다음과 같이 재귀적으로recursively 정의한다.

B1B2Bk:=(B1B2Bk1)Bk B_{1} \oplus B_{2} \oplus \cdots \oplus B_{k} := (B_{1} \oplus B_{2} \oplus \cdots \oplus B_{k-1}) \oplus B_{k}

A=B1B2BkA = B_{1} \oplus B_{2} \oplus \cdots \oplus B_{k}이면,

A=[B1OOOB2OOOBk] A = \begin{bmatrix} B_{1} & O & \cdots & O \\ O & B_{2} & \cdots & O \\ \vdots & \vdots & \ddots & \vdots \\ O & O & \cdots & B_{k} \\ \end{bmatrix}

설명

쉽게 말해서 행렬들로 블록대각행렬을 만드는 것이다.

B1B2Bk=diag[B1B2Bk] B_{1} \oplus B_{2} \oplus \cdots \oplus B_{k} = \href{../2048}{\diag} \begin{bmatrix} B_{1} \\ B_{2} \\ \vdots \\ B_{k} \end{bmatrix}

구체적인 예로 B1=[111111]B_{1} = \begin{bmatrix} 1 & 1 & 1 \\ 1 & 1 & 1 \end{bmatrix}, B2=[2]B_{2} = \begin{bmatrix} 2 \end{bmatrix}, B3=[333333333]B_{3} = \begin{bmatrix} 3 & 3 & 3 \\ 3 & 3 & 3 \\ 3 & 3 & 3 \end{bmatrix}이라 하면,

B1B2B3=[111000011100000002000000033300003330000333] B_{1} \oplus B_{2} \oplus B_{3} = \begin{bmatrix} 1 & 1 & 1 & 0 & 0 & 0 & 0 \\ 1 & 1 & 1 & 0 & 0 & 0 & 0 \\ 0 & 0 & 0 & 2 & 0 & 0 & 0 \\ 0 & 0 & 0 & 0 & 3 & 3 & 3 \\ 0 & 0 & 0 & 0 & 3 & 3 & 3 \\ 0 & 0 & 0 & 0 & 3 & 3 & 3 \end{bmatrix}

보통의 경우에 행렬의 직합보다 부분공간의 직합을 먼저 접할텐데, 아래의 정리를 보면 이러한 정의가 왜 직합으로 불리는지 충분히 납득할 수 있다. 선형변환 T:VVT : V \to V가 주어졌을 때 V=W1WkV = W_{1} \oplus \cdots \oplus W_{k}이면, TT행렬표현축소사상 TWiT|_{W_{i}}의 행렬표현들의 직합으로 나타나므로, 이러한 행렬의 연산을 직합이라 부르지 않을 이유가 없다.

정리

T:VVT : V \to V유한차원 벡터공간 VV 위의 선형변환이라고 하자. W1,,WkW_{1}, \dots, W_{k}TT-불변 부분공간, VVWiW_{i}들의 직합이라 하자.

V=W1Wk V = W_{1} \oplus \cdots \oplus W_{k}

βi\beta_{i}WiW_{i}순서기저, β=β1βk\beta = \beta_{1} \cup \cdots \cup \beta_{k}라고 하자.(그러면 β\betaVV의 기저이다) 그리고 A=[T]βA = \begin{bmatrix} T \end{bmatrix}_{\beta}, Bi=[TW]βiB_{i} = \begin{bmatrix} T|_{W}\end{bmatrix}_{\beta_{i}}라 하면, 다음이 성립한다.

A=B1B2Bk=[B1OOOB2OOOBk] A = B_{1} \oplus B_{2} \oplus \cdots \oplus B_{k} = \begin{bmatrix} B_{1} & O & \cdots & O \\ O & B_{2} & \cdots & O \\ \vdots & \vdots & \ddots & \vdots \\ O & O & \cdots & B_{k} \\ \end{bmatrix}

증명

수학적 귀납법으로 증명한다.

  • k=2k=2일 때 성립한다.

    vβ1\mathbf{v} \in \beta_{1}이라 하자. β\betaVV기저이므로, TvVT \mathbf{v} \in Vβ\beta선형결합으로 표현된다. 그런데 W1W_{1}가 불변부분공간이므로, TvW1T \mathbf{v} \in W_{1}이다. 따라서 TvT \mathbf{v}의 선형결합에서 β2\beta_{2}의 원소의 계수는 모두 00이다. 이는, n=dim(W1)n = \dim(W_{1})일 때, 좌표벡터 [Tv]β\begin{bmatrix} T \mathbf{v} \end{bmatrix}_{\beta}의 성분이 n+1n+1번째 이후로는 모두 00임을 의미한다. 따라서, [TW1v]β1=[b1bn]and[Tv]β=[b1bn00] \begin{bmatrix} T|_{W_{1}}\mathbf{v}\end{bmatrix}_{\beta_{1}} = \begin{bmatrix} b_{1} \\ \vdots \\ b_{n} \end{bmatrix} \quad \text{and} \quad \begin{bmatrix} T \mathbf{v} \end{bmatrix}_{\beta} = \begin{bmatrix} b_{1} \\ \vdots \\ b_{n} \\ 0 \\ \vdots \\ 0 \end{bmatrix} 마찬가지로 vβ2\mathbf{v} \in \beta_{2}, m=dim(W2)m = \dim(W_{2})라면, TvW2T \mathbf{v} \in W_{2}이고 좌표벡터는 다음과 같다. [TW2v]β2=[bn+1bn+m]and[Tv]β=[00bn+1bn+m] \begin{bmatrix} T|_{W_{2}}\mathbf{v}\end{bmatrix}_{\beta_{2}} = \begin{bmatrix} b_{n+1} \\ \vdots \\ b_{n+m} \end{bmatrix} \quad \text{and} \quad \begin{bmatrix} T \mathbf{v} \end{bmatrix}_{\beta} = \begin{bmatrix} 0 \\ \vdots \\ 0 \\ b_{n+1} \\ \vdots \\ b_{n+m} \end{bmatrix} 따라서, [T]β=[[TW1]β1OO[TW2]β2] \begin{bmatrix} T \end{bmatrix}_{\beta} = \begin{bmatrix} \begin{bmatrix} T|_{W_{1}}\end{bmatrix}_{\beta_{1}} & O \\ O & \begin{bmatrix} T|_{W_{2}}\end{bmatrix}_{\beta_{2}} \end{bmatrix}

  • k1k-1일 때 성립하면, kk일 때도 성립한다.

    W=W1Wk1W = W_{1} \oplus \cdots \oplus W_{k-1}, βW=β1βk1\beta_{W} = \beta_{1} \cup \cdots \cup \beta_{k-1}라고 하자. k1k-1일 때 성립한다고 가정했으므로, [TW]βW=[[TW1]β1OO[TWk1]βk1] \begin{bmatrix} T|_{W} \end{bmatrix}_{\beta_{W}} = \begin{bmatrix} \begin{bmatrix} T|_{W_{1}}\end{bmatrix}_{\beta_{1}} & \cdots & O \\ \vdots & \ddots & \vdots \\ O &\cdots & \begin{bmatrix} T|_{W_{k-1}}\end{bmatrix}_{\beta_{k-1}} \end{bmatrix} 그런데 V=WWkV = W \oplus W_{k}, β=βWβk\beta = \beta_{W} \cup \beta_{k}이고 k=2k=2일 때 성립하므로, [T]β=[[TW]βWOO[TWk]βk]=[[TW1]β1OOO[TWk1]βk1OOO[TWk]βk] \begin{bmatrix} T \end{bmatrix}_{\beta} = \begin{bmatrix} \begin{bmatrix} T|_{W}\end{bmatrix}_{\beta_{W}} & O \\ O & \begin{bmatrix} T|_{W_{k}}\end{bmatrix}_{\beta_{k}} \end{bmatrix} = \begin{bmatrix} \begin{bmatrix} T|_{W_{1}}\end{bmatrix}_{\beta_{1}} & \cdots & O & O \\ \vdots & \ddots & \vdots & \vdots \\ O & \cdots & \begin{bmatrix} T|_{W_{k-1}}\end{bmatrix}_{\beta_{k-1}} & O \\ O & \cdots & O & \begin{bmatrix} T|_{W_{k}}\end{bmatrix}_{\beta_{k}} \\ \end{bmatrix}


  1. Stephen H. Friedberg, Linear Algebra (4th Edition, 2002), p320-321 ↩︎