logo

델 연산자가 포함된 벡터 적분의 여러 공식 📂수리물리

델 연산자가 포함된 벡터 적분의 여러 공식

공식1

T,UT, U스칼라 함수, v\mathbf{v}벡터 함수라고 하자. 그러면 다음의 식들이 성립한다.

V(T)dτ=STda \begin{equation} \int_{\mathcal{V}} (\nabla T) d \tau = \oint_{\mathcal{S}} T d \mathbf{a} \end{equation}

V(×v)dτ=Sv×da \begin{equation} \int_{\mathcal{V}} (\nabla \times \mathbf{v}) d \tau = - \oint_{\mathcal{S}} \mathbf{v} \times d \mathbf{a} \end{equation}

V[T2U+(T)(U)]dτ=S(TU)da \begin{equation} \int_{\mathcal{V}} \left[ T \nabla^{2} U + (\nabla T) \cdot (\nabla U) \right] d \tau = \oint_{\mathcal{S}} (T \nabla U) \cdot d \mathbf{a} \end{equation}

V(T2UU2T)dτ=S(TUUT)da \begin{equation} \int_{\mathcal{V}} \left( T \nabla^{2} U - U \nabla^{2} T \right) d \tau = \oint_{\mathcal{S}} \left( T \nabla U - U \nabla T \right) \cdot d \mathbf{a} \end{equation}

ST×da=PTdl \begin{equation} \int_{\mathcal{S}} \nabla T \times d \mathbf{a} = - \oint_{\mathcal{P}} T d \mathbf{l} \end{equation}

설명

위 공식을 증명하는 것이 그리피스 전자기학 제4판 1단원 61번 연습문제이다.

(3),(4)(3), (4)그린 정리라고도 불린다.

증명

아래의 모든 증명에서 c\mathbf{c}는 상수 벡터를 의미한다.


(1)

발산 정리

V(v)dτ=Svda \int_{\mathcal{V}} (\nabla \cdot \mathbf{v}) d \tau = \oint_{\mathcal{S}} \mathbf{v} \cdot d \mathbf{a}

발산 정리에 v=Tc\mathbf{v} = T\mathbf{c}를 대입하자.

V(Tc)dτ=S(Tc)da \int_{\mathcal{V}} \nabla \cdot (T\mathbf{c}) d \tau = \oint_{\mathcal{S}} (T \mathbf{c}) \cdot d \mathbf{a}

그러면 곱셈규칙 (fA)=f(A)+A(f)\nabla \cdot (f\mathbf{A}) = f(\nabla \cdot \mathbf{A}) + \mathbf{A} \cdot (\nabla f)에 의해서 좌변은 아래와 같이 바꿔쓸 수 있다.

VT(c)dτ+Vc(T)dτ=S(Tc)da \int_{\mathcal{V}} T(\nabla \cdot \mathbf{c}) d \tau + \int_{\mathcal{V}} \mathbf{c} \cdot (\nabla T) d \tau = \oint_{\mathcal{S}} (T \mathbf{c}) \cdot d \mathbf{a}

이때 좌변의 첫번째 항에서 c\mathbf{c}가 상수벡터이므로 c=0\nabla \cdot \mathbf{c}=0이다. 따라서

Vc(T)dτ= S(Tc)da    cV(T)dτ= cSTda    V(T)dτ= STda \begin{align*} \\ && \int_{\mathcal{V}} \mathbf{c} \cdot (\nabla T) d \tau =&\ \oint_{\mathcal{S}} (T \mathbf{c}) \cdot d \mathbf{a} \\ \implies && \mathbf{c} \cdot \int_{\mathcal{V}} (\nabla T) d \tau =&\ \mathbf{c} \cdot \oint_{\mathcal{S}} T d \mathbf{a} \\ \implies && \int_{\mathcal{V}} (\nabla T) d \tau =&\ \oint_{\mathcal{S}} T d \mathbf{a} \end{align*}

(2)

발산 정리

V(v)dτ=Svda \int_{\mathcal{V}} (\nabla \cdot \mathbf{v}) d \tau = \oint_{\mathcal{S}} \mathbf{v} \cdot d \mathbf{a}

발산 정리에 v=v×c\mathbf{v} = \mathbf{v} \times \mathbf{c}를 대입하자.

V(v×c)dτ=S(v×c)da \int_{\mathcal{V}} \nabla \cdot (\mathbf{v} \times \mathbf{c}) d \tau = \oint_{\mathcal{S}} (\mathbf{v} \times \mathbf{c}) \cdot d \mathbf{a}

그러면 곱셈규칙 (A×B)=B(×A)A(×B)\nabla \cdot (\mathbf{A} \times \mathbf{B}) = \mathbf{B} \cdot (\nabla \times \mathbf{A}) - \mathbf{A} \cdot (\nabla \times \mathbf{B})에 의해서 좌변은 아래와 같이 바꿔쓸 수 있다.

Vc(×v)dτVv(×c)dτ=S(v×c)da \int_{\mathcal{V}} \mathbf{c} \cdot (\nabla \times \mathbf{v}) d \tau - \int_{\mathcal{V}} \mathbf{v} \cdot (\nabla \times \mathbf{c}) d \tau = \oint_{\mathcal{S}} (\mathbf{v} \times \mathbf{c}) \cdot d \mathbf{a}

이때 좌변의 두번째 항에서 c\mathbf{c}가 상수벡터이므로 ×c=0\nabla \times \mathbf{c} = \mathbf{0}이다. 따라서

Vc(×v)dτ=S(v×c)da \int_{\mathcal{V}} \mathbf{c} \cdot (\nabla \times \mathbf{v}) d \tau = \oint_{\mathcal{S}} (\mathbf{v} \times \mathbf{c}) \cdot d \mathbf{a}

또한 스칼라 삼중곱 공식외적의 성질에 의해서 다음이 성립한다.

(v×c)da=(da×v)c=(v×da)c=c(v×da) (\mathbf{v} \times \mathbf{c}) \cdot d \mathbf{a} = (d \mathbf{a} \times \mathbf{v}) \cdot \mathbf{c} = -( \mathbf{v} \times d \mathbf{a}) \cdot \mathbf{c} = - \mathbf{c} \cdot ( \mathbf{v} \times d \mathbf{a})

이를 위 식의 우변에 대입하면

Vc(×v)dτ= Sc(v×da)    cV(×v)dτ= cSv×da    V(×v)dτ= Sv×da \begin{align*} \\ && \int_{\mathcal{V}} \mathbf{c} \cdot (\nabla \times \mathbf{v}) d \tau =&\ - \oint_{\mathcal{S}} \mathbf{c} \cdot ( \mathbf{v} \times d \mathbf{a}) \\ \implies && \mathbf{c} \cdot \int_{\mathcal{V}} (\nabla \times \mathbf{v}) d \tau =&\ - \mathbf{c} \cdot \oint_{\mathcal{S}} \mathbf{v} \times d \mathbf{a} \\ \implies && \int_{\mathcal{V}} (\nabla \times \mathbf{v}) d \tau =&\ -\oint_{\mathcal{S}} \mathbf{v} \times d \mathbf{a} \end{align*}

(3)

발산 정리

V(v)dτ=Svda \int_{\mathcal{V}} (\nabla \cdot \mathbf{v}) d \tau = \oint_{\mathcal{S}} \mathbf{v} \cdot d \mathbf{a}

발산 정리에 v=TU\mathbf{v} = T \nabla U를 대입하자.

V(TU)dτ=S(TU)da \int_{\mathcal{V}} \nabla \cdot (T \nabla U) d \tau = \oint_{\mathcal{S}} (T \nabla U) \cdot d \mathbf{a}

그러면 곱셈규칙 (fA)=f(A)+A(f)\nabla \cdot (f\mathbf{A}) = f(\nabla \cdot \mathbf{A}) + \mathbf{A} \cdot (\nabla f)에 의해서 좌변은 아래와 같이 바꿔쓸 수 있다.

V[T(U)+U(T)]dτ=S(TU)da \int_{\mathcal{V}} \left[ T \nabla \cdot (\nabla U) + \nabla U \cdot (\nabla T) \right] d \tau = \oint_{\mathcal{S}} (T \nabla U) \cdot d \mathbf{a}

그래디언트다이벌전스라플라시안 2=\nabla^{2} = \nabla \cdot \nabla이므로

V[T2U+(T)(U)]dτ=S(TU)da \int_{\mathcal{V}} \left[ T \nabla^{2} U + (\nabla T) \cdot (\nabla U) \right] d \tau = \oint_{\mathcal{S}} (T \nabla U) \cdot d \mathbf{a}

(4)

(3)(3)의 식을 다음과 같이 쓸 수 있다.

V(T)(U)dτ=S(TU)daVT2Udτ \int_{\mathcal{V}} (\nabla T) \cdot (\nabla U) d \tau = \oint_{\mathcal{S}} (T \nabla U) \cdot d \mathbf{a} - \int_{\mathcal{V}} T \nabla^{2} U d \tau

여기서 TTUU를 바꾸면 다음과 같다.

V(U)(T)dτ=S(UT)daVU2Tdτ \int_{\mathcal{V}} (\nabla U) \cdot (\nabla T) d \tau = \oint_{\mathcal{S}} (U \nabla T) \cdot d \mathbf{a} - \int_{\mathcal{V}} U \nabla^{2} T d \tau

위의 두 식을 서로 빼면 다음과 같다.

0=(S(TU)daVT2Udτ)(S(UT)daVU2Tdτ) 0 = \left( \oint_{\mathcal{S}} (T \nabla U) \cdot d \mathbf{a} - \int_{\mathcal{V}} T \nabla^{2} U d \tau \right) - \left( \oint_{\mathcal{S}} (U \nabla T) \cdot d \mathbf{a} - \int_{\mathcal{V}} U \nabla^{2} T d \tau \right)

정리하면

V(T2UU2T)dτ=S(TUUT)da \int_{\mathcal{V}} \left( T \nabla^{2} U - U \nabla^{2} T \right) d \tau = \oint_{\mathcal{S}} \left( T \nabla U - U \nabla T \right) \cdot d \mathbf{a}

(5)

스토크스 정리

S(×v)da=Pvdl \int_{\mathcal{S}} (\nabla \times \mathbf{v} )\cdot d\mathbf{a} = \oint_{\mathcal{P}} \mathbf{v} \cdot d\mathbf{l}

스토크스 정리에 v=Tc\mathbf{v} = T \mathbf{c}를 대입하자.

S[×(Tc)]da=P(Tc)dl \int_{\mathcal{S}} \left[ \nabla \times (T \mathbf{c}) \right] \cdot d\mathbf{a} = \oint_{\mathcal{P}} (T \mathbf{c}) \cdot d\mathbf{l}

그러면 곱셈규칙 ×(fA)=f(×A)A×(f)\nabla \times (f\mathbf{A}) = f(\nabla \times \mathbf{A}) - \mathbf{A} \times (\nabla f)에 의해서 좌변은 아래와 같이 쓸 수 있다.

ST(×c)daS[c×(T)]da=P(Tc)dl \int_{\mathcal{S}} T (\nabla \times \mathbf{c}) \cdot d\mathbf{a} - \int_{\mathcal{S}} \left[ \mathbf{c} \times (\nabla T) \right] \cdot d\mathbf{a} = \oint_{\mathcal{P}} (T \mathbf{c}) \cdot d\mathbf{l}

이때 좌변의 첫번째 항에서 c\mathbf{c}가 상수벡터이므로 ×c=0\nabla \times \mathbf{c} = \mathbf{0}이다. 따라서

S[c×(T)]da=P(Tc)dl \int_{\mathcal{S}} \left[ \mathbf{c} \times (\nabla T) \right] \cdot d\mathbf{a} = - \oint_{\mathcal{P}} (T \mathbf{c}) \cdot d\mathbf{l}

또한 스칼라 삼중곱 공식에 의해서 다음이 성립한다.

(c×T)da=(T×da)c \left( \mathbf{c} \times \nabla T \right) \cdot d \mathbf{a} = \left( \nabla T \times d \mathbf{a} \right) \cdot \mathbf{c}

따라서

S(T×da)c=P(Tc)dl    cS(T×da)=cPTdl    S(T×da)=PTdl \begin{align*} && \int_{\mathcal{S}} \left( \nabla T \times d \mathbf{a} \right) \cdot \mathbf{c} = - \oint_{\mathcal{P}} (T \mathbf{c}) \cdot d\mathbf{l} \\ \implies && \mathbf{c} \cdot \int_{\mathcal{S}} \left( \nabla T \times d \mathbf{a} \right) = - \mathbf{c} \cdot \oint_{\mathcal{P}} T d\mathbf{l} \\ \implies && \int_{\mathcal{S}} \left( \nabla T \times d \mathbf{a} \right) = - \oint_{\mathcal{P}} T d\mathbf{l} \end{align*}


  1. David J. Griffiths, 기초전자기학(Introduction to Electrodynamics, 김진승 역) (4th Edition, 2014), p62 ↩︎