logo

コーシー積:収束する二つの冪級数の積 📂解析学

コーシー積:収束する二つの冪級数の積

定理 1

f(x):=k=0akxkf(x) : = \sum _{k=0}^{\infty} a_{k} x^{k}g(x):=k=0bkxkg(x) : = \sum_{k=0}^{\infty} b_{k} x^{k} の収束区間が (r,r)(-r,r) で、ck:=j=0kajbkjc_{k} := \sum_{j=0}^{k} a_{j} b_{k-j} とするなら、k=0ckxk\sum_{k=0}^{\infty} c_{k} x^{k} は収束区間 (r,r)(-r,r) 上で f(x)g(x)f(x)g(x) に収束する。

説明

係数の積が自ら二つの関数の積の係数に収束することは、実に面白い。ただの多項式なら証明すら必要ないほど明白だけど、べき級数は無限に多くの項を持っているからだ。

証明

x(r,r)x \in (-r,r)nNn \in \mathbb{N} を一つずつ固定し、以下のように関数列を定義しよう。

fn(x):=k=0nakxkgn(x):=k=0nbkxkhn(x):=k=0nckxk \begin{align*} f_{n} (x) : =& \sum_{k=0}^{n} a_{k} x^{k} \\ g_{n} (x) : =& \sum_{k=0}^{n} b_{k} x^{k} \\ h_{n} (x) : =& \sum_{k=0}^{n} c_{k} x^{k} \end{align*}

有限の項に対しては、加法の交換法則が成り立つため、 hn(x)=k=0nckxk=k=0nj=0kajbkjxjxkj=j=00ajb0jxjx0j+j=01ajb1jxjx1j++j=0najbnjxjxnj=+a0b0x0x0+a0b1x0x1+a1b0x1x0+a0bnx0xn+a1bn1x1xn1++anbnxnx0(sum by column)=a0x0k=0nbkxk+a1x1k=1nbkxk1++anxnk=nnbkxkk=j=0najxjk=jnbkjxkj=j=0najxjgnj(x)=j=0najxj[gnj(x)+g(x)g(x)]=g(x)j=0najxj+j=0najxj[gnj(x)g(x)]=g(x)fn(x)+j=0najxj[gnj(x)g(x)] \begin{align*} h_{n} (x) =& \sum_{k=0}^{n} c_{k} x^{k} \\ =& \sum_{k=0}^{n} \sum_{j=0}^{k} a_{j} b_{k-j} x^{j} x^{k-j} % \\ =& \sum_{k=0}^{n} \left[ a_{0} b_{k} x^{0} x^{k} + a_{1} b_{k-1} x^{1} x^{k-1} + \cdots + a_{k-1} b_{1} x^{1} x^{k-1} + a_{k} b_{0} x^{0} x^{k} \right] \\ =& \sum_{j=0}^{0} a_{j} b_{0-j} x^{j} x^{0-j} + \sum_{j=0}^{1} a_{j} b_{1-j} x^{j} x^{1-j} + \cdots + \sum_{j=0}^{n} a_{j} b_{n-j} x^{j} x^{n-j} \\ =& + a_{0} b_{0} x^{0} x^{0} \\ & + a_{0} b_{1} x^{0} x^{1} + a_{1} b_{0} x^{1} x^{0} \\ & \vdots \\ & + a_{0} b_{n} x^{0} x^{n} + a_{1} b_{n-1} x^{1} x^{n-1} + \cdots + a_{n} b_{n} x^{n} x^{0} \\ (\text{sum by column}) =& a_{0} x^{0} \sum_{k=0}^{n} b_{k} x^{k} + a_{1} x^{1} \sum_{k=1}^{n} b_{k} x^{k-1} + \cdots + a_{n} x^{n} \sum_{k=n}^{n} b_{k} x^{k-k} \\ =& \sum_{j=0}^{n} a_{j} x^{j} \sum_{k=j}^{n} b_{k-j} x^{k-j} \\ =& \sum_{j=0}^{n} a_{j} x^{j} g_{n-j} (x) \\ =& \sum_{j=0}^{n} a_{j} x^{j} \left[ g_{n-j} (x) + g(x) - g(x) \right] \\ =& g(x) \sum_{j=0}^{n} a_{j} x^{j} + \sum_{j=0}^{n} a_{j} x^{j} \left[ g_{n-j} (x) - g(x) \right] \\ =& g(x) f_{n} (x) + \sum_{j=0}^{n} a_{j} x^{j} \left[ g_{n-j} (x) - g(x) \right] \end{align*}

limnfn(x)=f(x)\lim _{n \to \infty} f_{n} (x) = f(x) であれば limnj=0najxj[gnj(x)g(x)]=0\lim _{n \to \infty} \sum_{j=0}^{n} a_{j} x^{j} \left[ g_{n-j} (x) - g(x) \right] = 0 であることを示すだけで良い。

任意の正の数 ε>0\varepsilon > 0 が与えられたとする。収束区間内で limngn(x)=g(x)\lim _{n \to \infty} g_{n} (x) = g(x) かつ f(x)f(x) が絶対収束するので、全ての自然数 n>jn > j について

gnj(x)g(x)M | g_{n- j } (x) - g (x) | \le M

k=0akxk<M \sum_{k=0}^{\infty} \left| a_{k} x^{k} \right| < M

を満たす M>0M > 0 が存在する。同じ理由でこの MM に対して

lN    gl(x)g(x)<ε2M l \ge N \implies | g_{ l } (x) - g (x) | < {{\varepsilon} \over {2M}}

k=N+1akxk<ε2M \sum_{k=N+1}^{\infty} \left| a_{k} x^{k} \right| < {{\varepsilon} \over {2M}}

を満たす NNN \in \mathbb{N} を選ぶことができる。

今、n>2Nn > 2N とすると、

j=0najxj[gnj(x)g(x)]=j=0Najxj[gnj(x)g(x)]+j=N+1najxj[gnj(x)g(x)]j=0Najxj[gnj(x)g(x)]+j=N+1najxj[gnj(x)g(x)]j=0Najxjgnj(x)g(x)+j=N+1najxjgnj(x)g(x)ε2Mj=0Najxj+Mj=N+1najxjε2MM+Mε2Mε2+ε2=ε \begin{align*} \left| \sum_{j=0}^{n} a_{j} x^{j} \left[ g_{n-j} (x) - g(x) \right] \right| =& \left| \sum_{j=0}^{N} a_{j} x^{j} \left[ g_{n-j} (x) - g(x) \right] + \sum_{j=N+1}^{n} a_{j} x^{j} \left[ g_{n-j} (x) - g(x) \right] \right| \\ \le & \left| \sum_{j=0}^{N} a_{j} x^{j} \left[ g_{n-j} (x) - g(x) \right] \right| + \left| \sum_{j=N+1}^{n} a_{j} x^{j} \left[ g_{n-j} (x) - g(x) \right] \right| \\ \le & \sum_{j=0}^{N} \left| a_{j} x^{j} \right| \left| g_{n-j} (x) - g(x) \right|+ \sum_{j=N+1}^{n} \left| a_{j} x^{j} \right| \left| g_{n-j} (x) - g(x) \right| \\ \le & {{\varepsilon} \over {2M}} \sum_{j=0}^{N} \left| a_{j} x^{j} \right| + M \sum_{j=N+1}^{n} \left| a_{j} x^{j} \right| \\ \le & {{\varepsilon} \over {2M}} \cdot M + M \cdot {{\varepsilon} \over {2M}} \\ \le & {{\varepsilon} \over {2}} + {{\varepsilon} \over {2}} \\ =& \varepsilon \end{align*}


  1. Wade. (2013). An Introduction to Analysis(4th Edition): p244. ↩︎