logo

デル演算子を含む式の部分積分 📂数理物理学

デル演算子を含む式の部分積分

公式

デル演算子が含まれるベクトル積分について、次の式が成り立つ。

(a)

VA(f)dτ=SfAdaVf(A)dτ \int_{\mathcal{V}}\mathbf{A} \cdot (\nabla f)d\tau = \oint_{\mathcal{S}}f\mathbf{A} \cdot d \mathbf{a}-\int_{\mathcal{V}}f(\nabla \cdot \mathbf{A})d\tau

(b)

Sf(×A)Ada=S[A×(f)]da+PfAdl \int_{\mathcal{S}} f \left( \nabla \times \mathbf{A} \right)\mathbf{A} \cdot d \mathbf{a} = \int_{\mathcal{S}} \left[ \mathbf{A} \times \left( \nabla f \right) \right] \cdot d\mathbf{a} + \oint_{\mathcal{P}} f\mathbf{A} \cdot d\mathbf{l}

(c)

VB(×A)dτ=VA(×B)dτ+S(A×B)da \int_{\mathcal{V}} \mathbf{B} \cdot \left( \nabla \times \mathbf{A} \right) d\tau = \int_{\mathcal{V}} \mathbf{A} \cdot \left( \nabla \times \mathbf{B} \right) d\tau + \oint_{\mathcal{S}} \left( \mathbf{A} \times \mathbf{B} \right) \cdot d \mathbf{a}

説明

部分積分は、ある関数(f or A(f\ or\ \mathbf{A}とある関数の導関数(f or A)(\nabla f\ or\ \nabla \cdot \mathbf{A})の積の積分を簡単にする方法だ。

部分積分 ddx(fg)=fdgdx+gdfdx\dfrac{d}{dx}\left( fg \right) = f\dfrac{dg}{dx}+g\dfrac{df}{dx} 両辺を定積分すると

abddx(fg)=(fg)ab=abf(dgdx)dx+abg(dfdx)dx    abf(dgdx)dx=(fg)ababg(dfdx)dx \int_{a}^b \dfrac{d}{dx} \left(fg\right) = (fg)\Big|_{a}^b=\int_{a}^b f\left(\dfrac{dg}{dx}\right)dx+\int_{a}^bg\left(\dfrac{df}{dx}\right)dx \\ \implies \int_{a}^b f\left(\dfrac{dg}{dx}\right)dx = (fg)\Big|_{a}^b-\int_{a}^bg\left(\dfrac{df}{dx}\right)dx

証明

(a)

乗法則 3を使う

(fA)=A(f)+f(A) \nabla \cdot (f\mathbf{A}) = \mathbf{A} \cdot (\nabla f) + f(\nabla \cdot \mathbf{A})

両辺を体積積分すると

V(fA)dτ=VA(f)dτ+Vf(A)dτ \int_{\mathcal{V}} \nabla \cdot (f\mathbf{A})d\tau = \int_{\mathcal{V}}\mathbf{A} \cdot (\nabla f)d\tau + \int_{\mathcal{V}}f(\nabla \cdot \mathbf{A})d\tau

左辺に**発散定理**を適用すると

SfAda=VA(f)dτ+Vf(A)dτ \oint_{\mathcal{S}}f\mathbf{A} \cdot d \mathbf{a} = \int_{\mathcal{V}}\mathbf{A} \cdot (\nabla f)d\tau + \int_{\mathcal{V}}f(\nabla \cdot \mathbf{A})d\tau

整理すると

Vf(A)dτ=SfAdaVA(f)dτ \int_{\mathcal{V}}f(\nabla \cdot \mathbf{A})d\tau = \oint_{\mathcal{S}}f\mathbf{A} \cdot d \mathbf{a}-\int_{\mathcal{V}}\mathbf{A} \cdot (\nabla f)d\tau

あるいは

VA(f)dτ=SfAdaVf(A)dτ \int_{\mathcal{V}}\mathbf{A} \cdot (\nabla f)d\tau = \oint_{\mathcal{S}}f\mathbf{A} \cdot d \mathbf{a}-\int_{\mathcal{V}}f(\nabla \cdot \mathbf{A})d\tau

(b)

(c)